پوکی استخوان یک بیماری جدی است که اغلب تا سنین بالا نادیده گرفته می شود . این بیماری که با توده استخوانی کم و تحلیل رفتن ساختار استخوان مشخص می‌شود ، یگیاز بیماری های بسیار شایع است.
به عبارت دیگر پوکی استخوان نوعی بیماری است که باعث ضعیف شدن استخوان ها و افزایش احتمال شکستگی آنها می شود .در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا با این عارضه بیشتر آشنا شوید .
تعریف پوکی استخوان
استخوان یک بافت زنده است که دائما تخریب و جایگزین می‌شود. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تولید استخوان جدید نمی‌تواند برداشت استخوان قدیمی و فرسوده را جبران کند.
پوکی استخوان مردان و زنان را از هر نژادی درگیر می‌کند. ولی خانم‌های سفیدپوست و شرقی به خصوص آنها که مسن‌تر و در سنین بعد از یائسگی هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان می‌باشند. بعضی داروها، رژیم غذایی سالم و تمریناتی که با تحمل وزن همراه هستند می‌توانند به پیشگیری از پوکی استخوان یا تقویت استخوان‌های ضعیف شده کمک کنند.
دلایل و علائم پوکی استخوان چیست؟
علل و علائم پوکی استخوان:
– ممکن است به دلیل کاهش “شاخص پیک توده استخوان” رخ دهد.
– در زنان، به دلیل کاهش سطح استروژن، بعد از مرحله یائسگی، میزان پوکی استخوان افزایش می‌یابد.
– همچنین به دلیل بیماری دیگری یا درمان‌های قبلی رخ می‌دهد. این موارد شامل استفاده از الکل، برداشتن تخمدان با جراحی، پرکاری تیروئید، بی اشتهایی یا هر نوع اختلال کلیوی است.
– داروهای ضد تشنج، شیمی درمانی، مهار کننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین و مصرف داروهای تقویت کننده عملکرد مانند استروئید میزان از دست دادن استخوان را افزایش می‌دهند.
– عدم ورزش منظم ممکن است منجر به پوکی استخوان شود.
– پوکی استخوان ماهیتی ارثی دارد. افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
– اگر قبلاً شکستگی داشته اید، در معرض خطر تکرار این حالت قرار دارید.
– یائسگی زودرس در زنان نیز عامل پوکی استخوان است.
– افراد با ساختار کوچک و اندام ساختاری در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند.
– کمبود پروتئین و ویتامین باعث ضعیف شدن استخوان‌ها و آسیب پذیری شما در برابر پوکی استخوان می‌شود.
– اسید فسفریک موجود در نوشابه‌ها تهدید دیگری است که ممکن است باعث بیماری شود.
– افرادی که از سوء تغذیه رنج می‌برند به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند.
– جایگزینی بیش از حد ال تیروکسین ممکن است منجر به پوکی استخوان شود.
– استفاده طولانی مدت از هپارین و وارفارین باعث کاهش تراکم استخوان می‌شود.
راههای پیشگیری از پوکی استخوان
1-ورزش منظم
ورزش موجب بهبود تراکم استخوان‌های بدن می‌شود. به همین دلیل جهت جلوگیری از پوکی استخوان، انجام ورزش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ورزش به تحریک سلول‌های مسئول ساخت استخوان کمک می‌کند.
2-استفاده از مکمل‌های غذایی سالم و ویتامین D
همواره داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای همگان توصیه می‌شود. رعایت سلامت غذایی موجب جلوگیری از بسیاری بیماری‌ها، از جمله بیماری‌های قلبی، دیابت، سرطان و همچنین پوکی استخوان خواهد شد. عادات غذایی سالم از همان ابتدای کودکی، می‌تواند در آینده بر سلامت استخوان‌های افراد تأثیرگذار باشد.
هنگامی که بدن به اندازۀ کافی کلسیم نداشته باشد، شروع به تجزیۀ استخوان‌ها خواهد کرد تا به آنچه که می‌خواهد برسد. در واقع توده‌های استخوانی را از بین می‌برد. خوردن کلسیم برای حفظ استخوان‌های قوی بسیار حیاتی است.
بزرگسالان باید روزانه به مقدار توصیه‌شده کلسیم در رژیم غذایی خود بگنجانند. به‌خصوص در سنین رشد یعنی سنین نوجوانی و جوانی، که توده‌های استخوانی به اوج خود می‌رسند، باید به میزان کلسیم موجود در رژیم غذایی توجه ویژه‌ای داشت.
3_ تغییرات سبک زندگی و محافظت در برابر پوکی استخوان
شما باید تحت نظر پزشک خود باشید، اما توصیه های کلی برای تغییرات سبک زندگی شامل موارد زیر می شوند:
ترک سیگار
سیگاری ها نسبت به افراد غیر سیگاری تراکم استخوان کمتری دارند.
آفتاب بگیرید
شما باید در اکثر روزهای هفته پوست خود را در معرض آفتاب قرار دهید تا تولید ویتامین دی کافی در بدن اتفاق بیفتد (اما توصیه های لازم برای قرار گرفتن در معرض آفتاب و پیشگیری از سرطان پوست را به خاطر داشته باشید).
در مصرف الکل زیاده روی نکنید
مصرف زیاد الکل، احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهد.
نوشیدنی های کافئین دار را محدود کنید
کافئین بیش از حد می تواند مقدار کلسیم جذب شده توسط بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بیشتر از دو یا سه فنجان در روز نوشابه، چای یا قهوه ننوشید.
راه ها و روش های درمان
1-دارو
بیشترین داروهای پوکی استخوان، که هم برای زنان و هم برای مردانی که در معرض خطر بالای شکستگی‌ها قرار دارند، تجویز می‌شوند بیس‌فسفات‌ها هستند که نمونه‌هایی از آنها عبارتند از:
• آلندرونات (فوزاماکس)
• رزیدرونات (آکتونل، آتلویا )
• ایباندرونات (بونیوا)
• زولدرونیک اسید (رکلاست)
2-هورمون درمانی
استروژن، به خصوص هنگامی که سریعاً بعد از شروع یائسگی تجویز شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند.
در مردان، معمولاً پوکی استخوان ناشی از کاهش تدریجی سطح تستسترون است که با بالا رفتن سن رخ می‌دهد. تستوسترون درماني جايگزين به افزایش تراکم استخوان کمک می‌کند.
سایر داروهای پوکی استخوان: اگر توانایی تحمل درمان‌های معمول‌تر پوکی استخوان را ندارید (یا اینکه چندان تأثیری برای شما ندارند) پزشکتان می‌تواند داروهای زیر را توصیه کند:
• دنوسوماب (پرولیا). در مقایسه با بیوفسفات‌ها، دنوسوماب نتایج مشابه یا بهتری را در زمینه افزایش تراکم استخوان نشان داده و احتمال بروز انواع شکستگی‌ها را کاهش می‌دهد.
• تری‌پاراتید (فورتئو). این داروی قدرتمند مشابه هورمون پاراتیروئید و محرک رشد استخوان جدید است. بیمار آن را از طریق تزریق زیر پوست دریافت می‌کند.
3-ورزش و حرکات اصلاحی
انجام مرتب حرکات ورزشی و اصلاحی برای جلوگیری از پوکی استخوان ضروری است. افراد بالغ بین 19 تا 64 سال می‌بایست هر هفته دست کم به مدت 150 دقیقه (معادل 2 ساعت و 30 دقیقه) تمرینات هوازی (ایروبیک) مانند دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی سریع انجام دهند.
انجام تمرین تحمل وزن و تمرینات استقامتی برای بهبود تراکم استخوان و کمک به پیشگیری و درمان پوکی استخوان بسیار مهم است.
افراد بین 9 تا 64 سال همچنین باید دو یا چند روز در هفته را در قالب تمرینات تقویت عضله به ورزش دادن تمامی گروه‌های اصلی عضلات، از جمله پاها، باسن، پشت، سینه، شانه‌ها و بازوها، اختصاص دهند.
اگر تشخیص داده شده که شما به پوکی استخوان مبتلا هستید، پیش از آغاز یک برنامه تمرینی جدید با یک پزشک یا یک متخصص بهداشت صبحت کنید تا مطمئن شوید که آن برنامه مناسب شما است.
4-مغناطیس درمانی (مگنت تراپی یا مگنتیک تراپی)
درمان حمایتی برای حفظ کیفیت بافت استخوان‌ها و کاهش درد در مبتلایان به پوکی استخوان عبارت است از مغناطیس درمانی بیومگ با پالس‌های فرکانس پایین ، که به پروسه‌های متابولیک در استخوان‌ها کمک کرده و منجر به همکاری بهتر عوامل سازنده استخوان و کاهش چشمگیر درد می‌شود. مغناطیس درمانی، در مبتلایان به پوکی استخوان، سرعت پروسه بهبود را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد، چون این روش محرک تشکیل استخوان‌های جدید بوده (به ساخت بافت استخوان و کلسیفیکاسیون سرعت می‌بخشد) و باعث افزایش حساسیت به هورمون پاراتیروئید می‌شود.
5-رژیم غذایی
حتی اگر به پوکی استخوان مبتلا شده‌اید، باز هم می‌توانید از مزایای یک رژیم غذایی که به طور روزانه برای پشتیبانی از سلامت استخوان‌های شما ویتامین D و کلسیم کافی فراهم می‌کند بهره‌مند شوید. به یاد داشته باشید:
• کلسیم مورد نیاز خود را می‌توانید، علاوه بر محصولات لبنی، از سبزیجات سبز، بروکلی و لوبیا و همچنین از مکمل‌ها و غذاهایی که به آنها کلسیم اضافه شده است، مثل برخی از انواع غلات صبحانه و آب پرتقال، به دست آورید.
• ویتامین D به جذب کلسیم کمک می‌کند، برای همین اگر به اندازه کافی از غذاها یا نور خورشید ویتامین D دریافت نمی‌کنید باید از مکمل‌ها استفاده کنید. برای جذب کافی ویتامین D از نور خورشید باید روزانه بدنتان دست کم 15 دقیقه مستقیماً در معرض نور خورشید قرار گیرد.
• تلاش کنید مصرف بعضی از نوشیدنی‌ها و خوردنی‌ها که توانایی بدنتان در فرآوری کلسیم را دچار اختلال می‌کنند، مانند نوشیدنی‌های کربناته یا دارای کافئین، الکل بیش از اندازه، و مقدار بسیار زیادی از پروتئین، کاهش دهید.
خلاصه
بیماری پوکی استخوان با کم شدن تراکم استخوان خصوصاً از سن ۴۵ سالگی به بعد ظاهر می‌شود و عوارض متعددی از خود به‌جای می‌گذارد که شایع‌ترین آن شکستگی‌ها می‌باشد. عوامل متعددی در ایجاد و یا تسهیل بروز آن دخیل هستند که از آن جمله سن، جنس، نژاد و عادات غذایی را می‌توان نام برد .
پیشگیری از این بیماری اصل اساس کنترل آن است. برای پیشگیری مناسب باید از دوران نوجوانی و جوانی شروع کرد. ورزش به خصوص ورزش‌های تحمل وزن، دریافت کلسیم کافی در رژیم غذایی و تغییرات مناسب سبک زندگی از راههای اصلی پیشگیری از این بیماری به شمار می‌روند .
